Eén van de twee middenspanningskabels wordt donderdag door Liander op rood gezet. De andere kabel zit eigenlijk ook al vol, zegt Geert Wijnen, regiomanager Friesland. ,,Feitelijk gaat het hele eiland op rood.”

Gevolg is dat nieuwe, wat grotere initiatieven voor het opwekken van duurzame energie niet mogelijk zijn. Projecten met bijvoorbeeld 150 zonnepanelen of meer kunnen niet meer op het net worden aangesloten. Andersom kan nieuwe bedrijvigheid, zoals de bouw van een nieuw hotel, voorlopig niet van stroom worden voorzien.

Voor de bestuurders op Schiermonnikoog komt de mededeling dat het net vol zit volledig uit de lucht vallen. ,,We voelen ons ontzettend overvallen”, laat wethouder Ilja Zonneveld weten. ,,Hoe kan het eiland zo ooit all-electric worden?”

Eilanders snappen er niets van

De eilanders snappen niets van Liander. Schiermonnikoog heeft in maart nog een subsidie van 2,3 miljoen euro in de wacht gesleept om de wijk Nieuw-Dokkum de komende jaren aardgasvrij te maken. Bij die aanvraag is Liander altijd betrokken geweest, zegt Zonneveld. ,,Waarom hebben ze toen niks gezegd? Onbegrijpelijk.”

Zonneveld kan de directe gevolgen nog niet helemaal overzien. Er zijn momenteel 22 grootverbruikersaansluitingen die verzwaard moeten worden als ze in de toekomst zonnepanelen willen leggen, zoals die van het zwembad en de voetbalvereniging. Zo is er ook een energiecoöperatie (De Sintrale) die Schiermonnikoog met behulp van collectieve zonnedaken zelfvoorzienend wil maken. ,,Dat staat nu allemaal op losse schroeven.”

Liander trekt het boetekleed aan over de communicatie. Volgens Wijnen was Schiermonnikoog eerder wel gemeld dat het middenspanningsnet ,,al een tijdje” op geel stond, wat betekent dat de capaciteit beperkt was. ,,Maar we zijn niet duidelijk genoeg geweest, dat moet in de toekomst beter.”

Voor particulieren en kleine bedrijven blijft het plaatsen van zonnepanelen mogelijk - die elektriciteit gaat over het laagspanningsnet. ,,Ook op die kabels wordt het snel drukker, maar er is nu nog ruimte.”

Zowel de vraag als het aanbod van duurzaam opgewekte stroom gaat stukken sneller dan Liander kan bijhouden, zegt woordvoerder Peter Hofland. Door de oorlog in Oekraïne en de stijgende prijzen stappen steeds meer consumenten, ondernemers en instellingen versneld van het gas over op elektriciteit. ,,De vraag naar elektrische auto’s is enorm toegenomen.”

,,Er wordt meer stroom gevraagd dan door onze kabels past”, vervolgt Hofland. Om woningen of bedrijven te verwarmen die van het gas afgaan, is vier keer meer elektra nodig, schetst hij. De bijzondere positie van de Waddeneilanden wreekt zich volgens Hofland.

Verduurzaming

De eilanden lopen voorop in verduurzaming, maar waar op het vasteland relatief sneller kabels zijn bij te leggen, is dat door de Waddenzee een extra obstakel. Een dergelijk traject duurt inclusief alle juridische hobbels zes tot tien jaar en vergt een investering van 20 tot 30 miljoen euro. ,,Bovendien onderschrijven we de maatschappelijke tendens om waar mogelijk het wroeten in de Waddenzee te voorkomen.”

Wijnen verwacht dat binnen drie jaar een technische oplossing mogelijk is voor het elektriciteitsprobleem. ,,Met de aanleg van een nieuw verdeelstation of beter benutten van de huidige kabel.” De wijk Nieuw-Dokkum aardgasvrij maken zou dan alsnog kunnen, stelt de regiomanager. De plaatsing van een batterij zou misschien binnen een jaar soelaas kunnen bieden, maar de huidige wetgeving staat zoiets niet toe, zeggen Wijnen en Hofland.

Aansluiten op het hoogspanningsnet, de kabel die van het windpark schuin boven Schiermonnikoog naar de Eemshaven loopt, is wat Liander betreft geen voor de hand liggende optie. ,,Tennet gebruikt daarvoor veel dikkere kabels, met een veel hogere spanning. Zou je die aan het net van Liander koppelen, dan heb je een transformatiestation op Schiermonnikoog nodig ter grootte van minstens een voetbalveld. Dat geniet niet onze voorkeur.”

Wethouder Zonneveld is verbolgen over het feit dat Liander niet drie jaar geleden dat verdeelstation al heeft geplaatst. ,,Dat de kabel vol zou lopen, was toen ook al bekend.” Bovendien is zo’n station geen definitieve oplossing.

Ook Vlieland en Terschelling dreigen op slot te gaan

Schiermonnikoog is niet het enige eiland dat problemen heeft met de levering en teruglevering van stroom. Ook Terschelling en Vlieland dreigen op slot te gaan, waarschuwt Liander.

Elk eiland is met een eigen kabel aangesloten op het stroomnetwerk. Op Vlieland is al sprake van beperkte capaciteit. Volgens Liander moet op de eilanden goed nagedacht worden over hoe de vraag naar elektriciteit kan worden teruggebracht. Op Vlieland zou al een proef lopen met het zo goed mogelijk op elkaar afstemmen van vraag en aanbod.

,,Terschelling heeft nog wel wat capaciteit, maar dat net loopt ook snel vol”, zegt regiomanager Wijnen. Liander is in Friesland afhankelijk van Tennet. Die beheerder van het hoogspanningsnet heeft in de provincie zijn maximale capaciteit bereikt. ,,Daarmee is het net op alle Friese Waddeneilanden voor de grootschalige teruglevering van zonnestroom ook bereikt.”

Naar Schiermonnikoog gaat het stroomtransport over een lange kabel via verschillende substationnetjes naar een verdeelstation in Dokkum, legt Wijnen uit. ,,De spanningskwaliteit is relatief slecht.”

Op Ameland is wél voldoende capaciteit, door de aanleg van een nieuwe wadkabel. De ruimte op die kabel wordt voor een groot deel gebruikt door de NAM. Het energiebedrijf verduurzaamt daarmee de winning van gas. ,,Nu moeten we nog wat aanpassingen doen aan ons net op het eiland. Dan kunnen we de extra ruimte op de wadkabel ook gebruiken voor de ondernemers op Ameland ”, zegt Wijnen. Niettemin is het zeer twijfelachtig of de kersverse coalitie haar doel om alle woningen en gebouwen op Ameland voor 2035 van fossielvrije energie te voorzien, haalbaar is.

Schiermonnikoogs wethouder Zonneveld kondigt aan met Vlieland en Terschelling een front te gaan vormen. ,,Vlieland werkt aan opslag van energie, daar liggen voor ons ook kansen.”

De eilanden voelen zich door Liander aan hun lot overgelaten, zegt ze. ,,We moeten het zelf maar oplossen. Dat kan niet, we hebben hulp nodig van het Rijk en de provincie. Er kan geen sprake van zijn dat we onze duurzame energie niet kunnen uitbreiden.”