Amsterdam, 19 januari 2017 – Barack Obama heeft in zijn laatste dagen als Amerikaanse president gratie verleend aan Chelsea Manning, de klokkenluider van Wikileaks. Manning werd in 2010 veroordeeld tot 35 jaar celstraf vanwege het doorsluizen van diplomatieke en militaire documenten. Chelsea Manning was niet in staat om zichzelf te verdedigen in het algemeen belang en de straf was niet evenredig. Dankzij het besluit van Obama komt zij op 17 mei dit jaar al vrij, in plaats van in het jaar 2045.
Veroordeling klokkenluider Wikileaks
Chelsea Manning, een Amerikaanse ex-soldaat, heette nog Bradley Manning toen zij in 2009 naar Irak werd uitgezonden. Daar werkte ze als informatie-analist voor het Amerikaanse leger en had daardoor toegang tot het computernetwerk waarin de documenten opgeslagen waren. Manning werd in mei 2010 in Irak gearresteerd wegens het doorspelen van militaire en diplomatieke informatie naar WikiLeaks. In totaal ging het om meer dan 700.000 documenten en video’s. Uit de documenten die ze doorspeelde naar Wikileaks, bleek dat Iraakse militairen die met de Amerikanen samenwerkten gevangenen mishandelden en dat er bij de strijd tegen al-Qaida en andere terroristische groepen vermoedelijk veel meer doden vielen dan de officiële cijfers aangaven. De Amerikaanse autoriteiten werden door de hacker Adrian Lamo getipt over Manning. De ex-soldaat werd in 2013 veroordeeld voor onder meer spionage, diefstal en computerfraude, maar werd wel vrijgesproken van landverraad.
Verzoek om strafvermindering
Manning werd als man geboren, maar voelt zich vrouw. Na de veroordeling besloot Manning dan ook als vrouw door het leven te gaan. In september 2016 ging Manning in hongerstaking, waarna het Amerikaanse leger uiteindelijk toestemming gaf voor een geslachtsoperatie. Eerder, in juli 2016, had Manning in haar cel een mislukte zelfmoordpoging gedaan. In november deed ze een tweede poging zelfmoord te plegen.
Eind 2016 besloot Manning een verzoek aan president Obama te schrijven voor strafvermindering. “Ik heb hulp nodig. Ik ben angstig, depressief en ik heb geen hoop meer. Ik kan mij niet concentreren. Ik kan niet slapen. Ik heb geprobeerd zelfmoord te plegen”, aldus Manning in de verklaring bij haar petitie aan president Obama om haar resterende straf kwijt te schelden. “Ik vraag niet om een pardon. Ik vraag alleen om een kans om mijn leven te leiden buiten de gevangenis als de persoon die ik was toen ik werd geboren.” Drie dagen voor het vertrek van Obama besloot hij haar die kans te geven en gunt hij haar een forse strafvermindering. Toch kun je de strafvermindering van Manning niet los zien van het feit dat Obama een ministerie van Justitie onder zijn vleugels had dat meer klokkenluiders heeft vervolgd dan alle eerdere regeringen bij elkaar.
Wikileaks Julian Assange
De verleende gratie aan Manning heeft mogelijk ook gevolgen voor de zaak van WikiLeaks-oprichter Julian Assange. Assange zit inmiddels al ruim vier jaar op de ambassade van Ecuador in Londen. Zo hoopt hij te voorkomen dat hij via Zweden, waar hij van verkrachting wordt verdacht, wordt uitgeleverd aan de VS. Dat land wil hem vervolgen wegens het publiceren van gelekte documenten. Assange liet deze week weten dat hij zich aan de VS wil laten uitleveren, als Manning gratie krijgt. Van volledige gratie is echter geen sprake: Manning behoudt haar strafblad, evenals de inperking van bepaalde rechten die in de VS aan veroordeelden worden opgelegd.
Volgens The New York Times, heeft Obama dinsdag ook gratie verleend aan de Amerikaanse generaal James Cartwright. Deze hooggeplaatste militair had tegenover een federale onderzoekscommissie ontkend dat hij de bron was voor een artikel in The New York Times over de Stuxnet-aanval. In oktober 2016 gaf hij toe dat deze ontkenning een leugen was. Er werd twee jaar cel tegen hem geëist, maar die straf is nu kwijtgescholden.
Gebrekkige bescherming klokkenluider groot struikelblok in corruptiebestrijding
Transparency International Nederland is blij dat Chelsea Manning op korte termijn vrijkomt, maar vindt nog steeds dat ze nooit veroordeeld had mogen worden. Manning kwam in gewetensnood toen ze merkte dat het Amerikaanse leger op basis van onbetrouwbare informatie beslissingen over leven en dood nam en heeft gehandeld vanuit het publieke belang. De klokkenluider kon aanwijzen wat er gaande was en heeft documentatie naar buiten kunnen brengen om het te kunnen bewijzen. Zonder Manning was deze zaak waarschijnlijk onopgemerkt gebleven. Desalniettemin zijn de kosten van het melden van een misstand voor deze klokkenluider extreem hoog geweest. Manning heeft zeven jaar in gevangenschap geleefd.
Een van de grootste struikelblokken in de bestrijding van corruptie is de gebrekkige bescherming van diegene die zich uitspreken tegen corruptie. Zonder hen blijven veel zaken onopgemerkt, zij kunnen actoren van verandering zijn binnen organisaties en bedrijven.