TİP'i kuranlar solcu muydu

Hikmet Çiçek yazdı

TİP'i kuranlar solcu muydu

Bugün Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) kuruluşunun 55. Yıldönümü.

“Türkiye İşçi Partisi, 12 sendikacı tarafından kuruldu.”

TİP’in kuruluşuna ilişkin neredeyse bütün yazı ve kitaplarda tekrarlanan bu yanlışı, Yıldırım Koç, "Yanlış-Doğru Cetveli/İşçi Sınıfı Tarihi Yazımında İnatçı Hatalar" (Epos Yayınları, Ankara 2010) adlı kitabında düzeltiyor, doğrusunu gösteriyor.TİP, 11 sendikacı ve Kemal Türkler’in şoförü Adnan Arkın tarafından, bundan tam 55 yıl önce kuruluyor.

27 Mayıs Anayasası’nın yeni kurulacak partilerin seçimlere katılabilmesi için tanıdığı sürenin son günü 13 Şubat 1961’di. O gün yedi yeni parti kuruluşunu açıkladı. O partiler arasında genel başkanlığını Ragıp Gümüşpala’nın yaptığı Adalet Partisi ve genel başkanlığını Ekrem Alican’ın yaptığı Yeni Türkiye Partisi de bulunuyordu. “Millete Hizmet”, “Düstur”, “Güven” gibi bir süre sonra unutulacak olan tabela partilerinin yanı sıra, adının Türkiye İşçi Partisi (TİP) olan bir partinin de kurulduğu yazılıydı. Vatan ve Öncü gazeteleriTİP’in kuruluşuna daha geniş bir yer ayırmış, kurucuların adlarına ve yaptıkları açıklamaya yer vermişti.

TİP'i kuranlar solcu muydu - Resim : 1

İÇLERİNDEN SADECE 3’Ü SOLCU

TİP’in kuruluş bildirgesinde imzası bulunan Avni Erakalın, Şaban Yıldız, Kemal Türkler, İbrahim Güzelce, İbrahim Denizcier, Ahmet Muşlu, Rıza Kuas, Hüseyin Uslubaş, Saffet Göksüzoğlu, Salih Özkarabay, Adnan Arkın ve Kemal Nebioğlu Türk-İş’e bağlı İstanbul İşçi Sendikaları Birliği’nin üyeleriydiler. Kurucular, partinin genel başkanlığına aynı zamanda İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Başkanı da olan Avni Erakalın’ı seçtiler.

İstanbul İşçi Sendikaları Birliği’nin Genel Sekreteri Şaban Yıldız, TİP’in de Genel Sekreteri oldu. Maden-İş Sendikası Genel Başkanı Kemal Türkler Başkan vekilliğine, Lastik-İş Sendikası Genel Başkanı Rıza Kuas da Genel Saymanlığa getirildi.

Türkiye İşçi Partisi’nde Diyarbakır Milletvekili olan Tarık Ziya Ekinci, 7 Şubat 2016 günü CNN Türk’te yayınlanan “Sağım Solum Tarih” programında TİP’in kuruluşuna ilişkin önemli açıklamalarda bulundu.Ekinci’ye göreTİP’i kuran sendikacılar arasında sadece Şaban Yıldız, İbrahim Güzelce ve Salih Özkarabay sola, sosyalizme yakın isimlerdi. Diğer kurucuların solla ilgisi yoktu ve kurdukları partinin gelecekte 15 milletvekili ile Meclis’te temsil edilecek sosyalist bir parti olacağının bilincinde değillerdi.

ÇALIŞANLAR PARTİSİ

1961 Şubat ayı başında Türk-İş Genel Sekreteri Halil Tunç, Türk- İş’in kurulacak partiyle bir bağının olmadığını açıklamış, Türk- İş Genel Başkanı Seyfi Demirsoy da kuruculuk önerisini kabul etmemişti. TİP’e karşı başka bir parti, “Türkiye Çalışanlar Partisi” düşünülüyordu. Bu girişim, başında Doğan Avcıoğlu’nun bulunduğu Yön dergisi çevresi tarafından destekleniyordu. Ancak sonuçsuz kaldı. Mehmet Ali Aybar, “Çalışanlar Partisi” kurma girişimini, Türk-İş’in, CHP’nin ve Yön dergisi çevresinin TİP’e karşı bir “tuzağı” olarak değerlendirmektedir.

TİP’İN BAŞINA AYBAR GELİYOR

TİP, 1961 seçimlerine girememişti. Öyle ki genel başkan Avni Erakalın, YTP listesinden bağımsız olarak aday olmuştu. TİP yönetimindeki sendikacılar bu işi götüremiyordu. Partinin başına getirilecek bir aydın aramaya başladılar. TİP’in genel başkanlığı için düşünülen ve teklif götürülen bazı isimler şunlardı: Cemil Sait Barlas, Prof. Z. F. Fındıkoğlu, Orhan Arsal, Sabahattin Zaim, Sedat Erbil, Yaşar Kemal, Prof. Sabri Esat Siyavuşgil, Esat Tekeli, Nadir Nadi, Esat Çağa. Cahit Talas. Partinin başkanlığı için düşünülen isimler arasında siyasal bir yakınlık olmadığı görülmektedir. Solcu olarak bilinen isimler olduğu gibi, muhafazakar kimlikli kişiler de vardır.

Ekinci’nin anlatımına göre sonunda, Şaban Yıldız ve İbrahim Güzelce’nin önerisiyle Şubat 1962’deo dönemde avukatlık yapan eski Devletler Hukuku Doçenti Mehmet Ali Aybar ‘a teklif götürüldü. Aybar kabul etti ve TİP, 9 Şubat 1962 günü Aybar’a teslim edildi. TİP’in bir sendikacılar partisi olmaktan çıkarak, sosyalist bir partiye dönüşmesi böyle başladı.

TKP ÜYESİYDİ

Mehmet Ali Aybar, çeşitli tevkifatlarda açığa çıkmamış bir TKP üyesiydi. Rasih Nuri İleri, Aybar için ‘Benim hücre sekreterimdi’ der. Nihat Sargın ise TKP Genel Sekreteri Zeki Baştımar’ın kendisinin yerine hazırladığı ismin Mehmet Ali Aybar olduğunu söyler.

Aybar, 1962’den 1969’a kadar TİP’in genel başkanlığı görevini yürüttü. 1965-1973 arasında iki dönem milletvekilliği yaptı. TİP, tüzük ve programından, günlük politikasına kadar Aybar’ın damgasını taşır. TİP’in çark/başaklı, Köylüye toprak/Herkese İş yazan ünlü amblemi de Aybar tarafından hazırlanmıştı. 1969’da bunun yerini, ünlü ressamımız Abidin Dino’nun eseri olan “adam” amblemi alacaktır.

TİP'i kuranlar solcu muydu - Resim : 2

SOSYALİST AYDINLAR TİP’E

Aybar, emekçi önderler ile sosyalist aydınları birleştiren bir çizgi izledi. Aybar’ınTİP’e genel başkan olmasından sonra, aralarında Behice Boran, Nevzat Hatko, Sadun Aren, Demir Özlü, Fethi Naci, Nazife ve Adnan Cemgil, Yaşar Kemal, Kemal Sülker, Cemal Hakkı Selek ve Yunus Koçak gibi isimlerin bulunduğu sosyalist aydınlar partiye katıldılar.

TİP, 1963 yılından başlayarak ülke çapındaki örgütlenmesine hız verdi, kitleselleşti. 1963’te yapılan yerel seçimlere TİP 9 ilde katıldı ve beklentilerin üzerinde bir oy aldı.

TİP ilk kongresini 9-10 Şubat 1964’te İzmir’de topladı. Parti bilim kurulunca hazırlanan ve son biçimi Aybar tarafından verilen program ve tüzük bu kongrede kabul edildi ve 1971 yılında parti kapatılana kadar değişmedi.

15 MİLLETVEKİLİ İLE MECLİS’E

1963, 1965, 1966 ve 1969 seçimlerinde, neredeyse her mahalleden, her köyden TİP’e oy çıktı. 10 Ekim 1965 genel seçimleri TİP için bir dönüm noktası oldu. Bütün oyların yüzde 2,7 sini (276 bin oy) alarak 15 milletvekili çıkardı. TİP milletvekilleri şu isimlerden oluşuyordu: Mehmet Ali Aybar, Rıza Kuas, Muzaffer Karan, Tarık Ziya Ekinci, Sadun Aren, Yahya Kanbolat, Cemal Hakkı Selek, Adil Kurtel, Behice Boran, Yunus Koçak, Şaban Erik, Yusuf Ziya Bahadınlı, Ali Karcı, Kemal Nebioğlu ve aslında TİP listesinden bağımsız milletvekili iken TİP’e katılan Çetin Altan. Senato’da ise partiyi, Millet Partisi’nden TİP’e katılan Niyazi Ağırnaslı temsil ediyordu.1966 yılında Cumhuriyet Senatosunun üçte birinin yenilenmesi seçimlerinde ise Fatma Hikmet İşmen TİP senatörü olarak seçildi.

27 MAYIS ÖNDERLERİNDEN KOMÜNİSTLERE KADAR

27 Mayıs Devrimi’nde Celal Bayar’ın Köşk’ten alınması operasyonuna katılan Tankçı Binbaşı Muzaffer Karan, Milli Birlik Komitesi üyesidir. MBK içindeki ayrışmadan sonra ‘14’lerin tasfiyesi sırasında Oslo’ya “sürgüne” gönderilir. Yurda döndükten sonra 28 Mayıs 1966 günü TİP’e üye olur ve milletvekili seçilir. Karan, 29 Ekim 1966 günü partisinden ayrılacak ve CHP’ye katılacaktır.

Cemal Hakkı Selek ise komünisttir. Şefik Hüsnü çevresindendir. Aybar’ın yakın arkadaşları arasındadır. Selek 1965-1969 yılları arasında TİP’in meclis grup başkanvekilliğini yapacaktır. Çetin Altan’ın TİP’e girişini de Cemal Hakkı Selek sağlayacaktır. “Sosyalizm fakir fukaraya merhamet duyma mesleği değildir çocuklar. Sosyalizm, insanlığın vahşet çağından çıkıp uygarlığa, sahici uygarlığa geçiş aşamasıdır” diyen Selek, Pınar Selek’in dedesidir.

TİP’in Meclis grubu, Türkiye’nin o zamana kadar ve daha sonra da görmediği bir parlamento manzarası ortaya çıkarır. İşçilerin ve emekçilerin hakları kıyasıya savunulur, geleneksel siyaset kalıpları yıkılır. Meclis çatısı altında saldırıya uğrayan da onlar olur. Solun her kesimini kucaklayan TİP, Türkiye sosyalist hareketin gelişmesine önemli katkılarda bulundu. Düzenin dışında seçenek arayan binlerce yurttaş TİP’e üye oldu.

SOSYALİZMİN VAZGEÇİLMEZ UNSURU

21 Ağustos 1968 günü Sovyetler Birliği, Varşova Paktı kuvvetleriyle birlikte Çekoslovakya’yı işgal etti. Sovyet yönetimi, Çekoslovakya’nın kendi egemenlik alanı dışına çıkmasını bu yolla önledi. İşgal, bütün dünyadaki sosyalist ve komünist partiler arasında büyük tartışma yarattı. Sovyet güdümündeki partiler işgale destek verirken, Çin, İtalya, Fransa ve İspanya komünist partileri işgale karşı çıktılar.

Çekoslovakya’nın işgaline Türkiyeli sosyalistlerin değişik kesimleri değişik tavır aldılar. Ancak işgale karşı en açık tutumu alan TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar oldu. Aybar, 23 Ağustos 1968 günü yaptığı açıklamada şöyle der: “Çek faciasının ortaya serdiği bir gerçekte; bağımsızlığın sosyalizmin vazgeçilmez bir unsuru olduğudur. Milletler kendi sosyalizmlerini kendi imkânları ile ve milli bağımsızlıklarına kıskançlıkla sarılarak kuracaklardır.

Ne Amerika, ne Sovyet Rusya, ne de herhangi bir başka devletin dümen suyu. Türkiye için tek çıkar yol kayıtsız şartsız bağımsızlık yoludur. Milli şeref ve haysiyet yoludur.” (TİP Haberleri, 1 Eylül 1968)

“Türkiye’ye özgü Sosyalizm” Aybar’ın üzerinde önemle durduğu bir sorundu. Mehmet Ali Aybar, her fırsatta şu görüşleri savunurdu: “Ulusal bağımsızlık önemlidir, Amerikan emperyalizmi de, Rusya peykliği de kabul edilemez. Sosyalizmin özü özgürlüktür, Sovyet tipi rejimlerde bir süre sonra devlete hâkim olan bürokrasi sosyalizmi bitirir.” Yaşanan gelişmeler Aybar’ı haklı çıkardı. Sovyet yanlıları TİP’ehakim oldu ve Aybar partisinden ayrılmak zorunda kaldı.

Hikmet Çiçek

Odatv.com

TİP'i kuranlar solcu muydu - Resim : 3

türkiye işçi partisi arşiv